#1.
Inleiding
De digitale kloof definieert de verschillende ongelijkheden in de toegang tot informatie- en communicatietechnologieën (ICT) en het gebruik ervan. Deze kunnen aanwezig zijn tussen twee verschillende gebieden of in hetzelfde gebied, waardoor mensen worden getroffen die geografisch dichtbij zijn.
Tegenwoordig is de digitale kloof, in tegenstelling tot wat men zou denken, nog steeds zeer aanwezig in onze samenleving. Dit artikel is bedoeld om u bewust te maken van het belang van dit fenomeen en de verschillende factoren die een rol spelen.
Om onze opmerkingen kracht bij te zetten, interviewden we Nicolas Neysen, professor aan de School of Management van de Universiteit van Luik (HEC Liège) en promotor binnen het HEC Digital Lab, en Olivier Ruol, senior expert in het gebruik van digitale technologie door burgers van het Digitale Agentschap.
HEC Digital Lab is een serviceplatform binnen HEC Luik en maakt het mogelijk om de samenwerking tussen de verschillende digitale spelers te versterken. Het doel van deze dienst is de uitdagingen van de digitale sector te begrijpen en de daarvoor noodzakelijke vaardigheden te ontwikkelen.
Het Digitale Agentschap (AdN), bekend als versneller van de digitale transformatie van het grondgebied, is een Waals centrum van digitale expertise. Ze creëert projecten om burgers te helpen die op zoek zijn naar digitale training.
#2.
Evolutie van de digitale kloof
Officieel was het in 2006, dankzij een Europees onderzoek, dat de term ‘digitale kloof’ verscheen.
De digitale kloof begon in de jaren 90 en heeft sindsdien verschillende ontwikkelingen ondergaan.
Ten eerste is er de uitrustingskloof:
In de jaren negentig begonnen zich steeds meer nieuwe informatie- en communicatietechnologieën (ICT) te ontwikkelen.
De digitale kloof betrof destijds dus technologische apparatuur zoals computers. Er was een ongelijkheid tussen mensen die het zich konden veroorloven om digitale technologieën te bezitten en degenen die dat niet konden.
Tegenwoordig is de overgrote meerderheid van de huishoudens op dit niveau voldoende uitgerust. In 2021 bevestigen de cijfers van de digitale volwassenheidsbarometer van burgers van het Digitale Agentschap deze trend. 96% van de Waalse huishoudens is digitaal uitgerust met een of meer toestellen en 94% beschikt over een internetverbinding.
Dan de gebruikskloof:
In het licht van deze eerste evolutie heeft de digitale kloof een andere dimensie gekregen, die eerder intellectueel en sociaal dan materieel is.
We hebben het dan over een tweede dimensie van de digitale kloof. Het gaat concreet om het gebruik van deze technologieën. Sommige mensen weten perfect hoe ze deze ICT moeten gebruiken, anderen kunnen ze wel verkrijgen, maar weten niet hoe ze er goed gebruik van kunnen maken.
Ook al neemt het aantal vaardigheden toe, deze kloof is nog steeds zeer aanwezig. Volgens de barometer van de digitale volwassenheid van de burgers van het Digitale Agentschap vraagt 33% van de Walen om een digitale opleiding om hun vaardigheden te verbeteren. En van deze 33% bestaat de helft uit jonge mensen, wat misschien verrassend lijkt.
In een tijdperk waarin jongeren steeds meer opgroeien met digitale technologie, richt de kloof zich niet alleen op de “oude” generaties, maar ook op de jongste generaties.
De jongeren van vandaag worden beschouwd als onderdeel van de ‘digitale generatie’, zij die zijn opgegroeid met technologie en die daarom al heel vroeg internet zouden kunnen gebruiken omdat het deel uitmaakt van hun dagelijks leven.
Er zijn echter velen onder hen die geen toegang hebben tot technologieën en/of niet weten hoe ze deze moeten gebruiken. Sommigen voelen zich erg comfortabel, bijvoorbeeld bij het gebruik van een smartphone, maar niet noodzakelijkerwijs met een computer. Ze weten dus niet altijd hoe ze alle digitale hulpmiddelen moeten gebruiken.
Tenslotte de vertrouwenskloof:
Dit is waar een derde dimensie van de kloof wordt gecreëerd, die betrekking heeft op de manier waarop mensen zichzelf positioneren ten opzichte van internet en digitale technologie.
Dit varieert van digitale enthousiastelingen tot de meest afgelegen mensen, met een laag vaardigheidspercentage. Er zijn tegenwoordig inderdaad mensen die zich van deze wereld vervreemd voelen door een werkelijk gebrek aan vertrouwen erin. En nu de samenleving steeds digitaler wordt, beangstigt deze dimensie mensen die denken dat de technologie te snel evolueert.
#3.
De oorzaken van de digitale kloof
De digitale kloof kan voortkomen uit het generatieve, geografische aspect (niet iedereen zit in hetzelfde schuitje, zelfs niet in België), maar ook uit het sociaal-culturele aspect. Het komt voor op gebieden van het dagelijks leven, zoals het bankwezen, de gezondheidszorg, onderlinge verzekeringen en andere systemen. Tegenwoordig is het noodzakelijk om ten minste één e-mailadres te hebben om toegang te krijgen. Er zijn echter mensen die er geen hebben of niet weten hoe een e-mailadres werkt en daardoor deel uitmaken van de digitale kloof. Het is daarom belangrijk om te beseffen waar deze kloof vandaan komt.
Een van de belangrijkste oorzaken die tot deze kloof hebben geleid, is het gebrek aan onderwijs/scholing. Als je apparatuur ter beschikking stelt, maar mensen niet onderricht en traint in het juiste gebruik ervan, is het nutteloos.
Op scholen leren leerlingen digitale hulpmiddelen te gebruiken. Voor sommige studenten zijn deze cursussen niet altijd voldoende; het kan voor hen nodig zijn om aanvullende training te volgen als ze niet in een kloof willen terechtkomen.
“Digital natives bestaan niet echt”
Olivier Ruol merkt ook op dat ‘digital natives’, mensen die in een digitale omgeving zijn geboren en die geacht worden te weten hoe ze technologieën moeten gebruiken, niet écht bestaan. Zelfs als ze zeggen dat ze “in staat” zijn om deze technologieën te gebruiken, worden de meeste ervan waarschijnlijk als “passief” en niet als “actief” beschouwd. Een passieve gebruiker is iemand die internet gebruikt, maar alleen voor informatie of om bijvoorbeeld een applicatie te gebruiken. Een actieve gebruiker is daarentegen een persoon is die interactie heeft met de geproduceerde inhoud en die in staat is iets concreets te creëren op een computer/tablet/telefoon.
Wanneer we naar deze tweede status willen evolueren, hebben we vaak niet genoeg steun. Ook deze mensen maken deel uit van de digitale kloof, omdat ze niet weten hoe ze digitale hulpmiddelen moeten gebruiken om als actieve gebruikers te worden beschouwd.
De digitale kloof heeft ook gevolgen voor bepaalde openbare diensten. Ze nemen niet altijd de tijd om uit te leggen hoe hun diensten werken. “We merken een gebrek aan bewustzijn”, legt Olivier Ruol uit. Nicolas Neysen benadrukt ook het feit dat we mensen niet kunnen uitsluiten van openbare diensten; hun toegang moet gegarandeerd zijn voor alle categorieën van de bevolking.
Laten we, om u een voorbeeld te geven, de dematerialisatie van banken nemen. Tegenwoordig merken we het goed: er zijn steeds minder automaten om geld op te nemen, we ontvangen steeds minder papieren brieven en er zijn steeds minder winkels waar contant geld wordt geaccepteerd. Alles gebeurt nu ‘online’. “Mensen werden daardoor gedwongen digitale hulpmiddelen te gebruiken waarvoor ze niet waren opgeleid, ook al hadden ze die nog nooit eerder gebruikt. » onderstreept Olivier Ruol.
Hier is nog een voorbeeld: als je naar de stad gaat, lijkt alles voorzien te zijn voor mensen met beperkte mobiliteit. Maar hoe zit het met mensen die het slachtoffer zijn van de digitale kloof? Zoals eerder uitgelegd, moet de toegang tot een publieke dienst gegarandeerd zijn voor de gehele bevolking en dus ook voor mensen die een digitale kloof ervaren. Het kan zijn dat uw gemeente helaas geen passende dienstverlening biedt en dat het gebruik van de website niet eenvoudig en prettig is.
Als er vandaag de dag een gebrek aan vertrouwen in technologieën bestaat, laten deze voorbeelden zien dat er een risico bestaat dat er tegelijkertijd een gebrek aan vertrouwen in openbare diensten ontstaat.
Bovenal moeten ze nadenken over het verstrekken van duidelijke informatie en ervoor zorgen dat er geen digitale toegankelijkheidsproblemen zijn of dat deze minimaal zijn.
#4.
Oplossingen om de digitale kloof te bestrijden
Hier zijn verschillende manieren om mensen te ondersteunen die getroffen zijn door de digitale kloof:
Ten eerste, individueel of als bedrijf, wanneer u technologische apparatuur in handen geeft van iemand die er nog nooit gebruik van heeft gemaakt, is het noodzakelijk om hem of haar ondersteuning en training te geven, zodat hij of zij zo snel mogelijk vooruitgang kan boeken op de beste manier. Als deze persoon besluit om zelf te ontdekken en te leren, is het nog steeds belangrijk dat hij of zij in het begin ondersteuning krijgt.
Het wordt sterk aanbevolen om u aan te passen aan alle categorieën mensen die waarschijnlijk van uw diensten gebruik zullen maken. Zo hebben wij alleen via internet toegang tot bankrekeningen. Veel mensen kunnen echter hun bankrekening niet raadplegen en daardoor het geld dat ze hebben, niet zien. Het is noodzakelijk om deze mensen andere oplossingen aan te bieden, of het nu gaat om een “stap terug”, dat wil zeggen voordat alles digitaal gaat, of om het aanbieden van een demonstratie van de te gebruiken applicatie.
Om de toegankelijkheid te garanderen, is het een goed idee om de tools te testen met mensen die door de kloof worden getroffen, om te begrijpen wat er mogelijk moet worden verbeterd, zodat iedereen ze correct kan gebruiken. Deze tools worden voornamelijk getest door competente mensen en zij realiseren zich misschien niet de complexiteit ervan. Dit geldt voor alle bedrijven die digitale tools aanbieden aan hun klanten.
Wij adviseren u om een intuïtieve omgeving te creëren om de toegang zo eenvoudig mogelijk te maken. Waarom begint u niet eerst met een vrij eenvoudige interface en als uw gebruikers eraan gewend zijn, biedt u dan nieuwe functies aan, waarbij u altijd de wijzigingen uitlegt. Nicolas Neysen stelt zich zelfs een applicatie voor met verschillende niveaus van complexiteit en waarbij de gebruiker op basis van zijn behoeften zou kunnen kiezen wat hij met de applicatie zou kunnen doen om de interface toegankelijker en prettiger in gebruik te maken, zonder een heleboel onnodige functies te hebben die zou de app moeilijker te gebruiken maken.
En zelfs daarvoor is het creëren van menselijk contact heel belangrijk. We leven in een tijdperk waarin we steeds minder mensen persoonlijk ontmoeten en dit kan met name een gebrek aan vertrouwen in openbare diensten veroorzaken.
Hieronder vindt u advies van onze experts:
Nicolas Neysen: “Durf erover te praten met je directe omgeving. Je familie en vrienden kunnen je helpen. Kleinkinderen kunnen hun grootouders helpen, waardoor er ook een hechtere band ontstaat.”
Als u problemen ondervindt bij het gebruik van openbare diensten, kunt u een klacht indienen. Ze realiseren zich misschien niet dat ze mensen ervan weerhouden hun diensten te gebruiken. Aarzel niet om een afspraak te maken met uw bankier, zodat hij u kan uitleggen hoe u hun tool kunt gebruiken.
Wees niet bang om de sprong te wagen, koop een smartphone, tablet of computer en gebruik deze om vertrouwd te raken met de tool. Train regelmatig, hoe vaker u deze hulpmiddelen gebruikt, hoe gemakkelijker u zult zijn.
HEC Digital Lab biedt publicaties aan om bepaalde thema’s onder de aandacht te brengen, zoals verantwoorde digitale technologie, videocapsules en organiseert ook evenementen zoals conferenties. Het doel is om te informeren en vaardigheden te ontwikkelen.
Olivier Ruol: “Ook al kan je veel kritiek krijgen omdat je niet weet hoe je digitale hulpmiddelen moeten gebruiken, schaam je niet voor je toestand. Er zijn plekken waar je kunt leren en vooruitgang kunt boeken, zoals de Digitale Publieke Ruimte, maar er zijn ook mensen om je heen die je kunnen helpen, zoals je familie, vrienden, bemiddelaars of verenigingen. Het Digitale Agentschap (AdN, een Waalse overheidsinstantie) kan u echt dagelijks helpen en in uw behoeften voorzien. Daarom is bewustmakingswerk noodzakelijk.".
Het Digitale Agentschap zet vanuit de overheid instrumenten in om burgers te helpen. Ze ontmoeten mensen en proberen hen zo goed mogelijk te helpen door bewustmakings- of concrete acties uit te voeren die digitale inclusie bevorderen.
Ons team heeft met name een gebruiksvriendelijk web platform voor AdN ontwikkeld. Dit project heeft tot doel de digitale kloof te verkleinen door burgers in staat te stellen gemakkelijk plaatsen te vinden die aan hun digitale behoeften kunnen voldoen.
#5.
Conclusie
Als we tot slot beseffen dat elke dimensie van de digitale kloof de volgende genereert, kunnen we zeggen dat het noodzakelijk is om verschillende oplossingen te bedenken om te voorkomen dat er nog meer worden gecreëerd.
Om dit te doen, stellen we voor dat mensen, overheidsdiensten en bedrijven die digitaal gaan, regelmatig met hun klanten communiceren over hun digitale ontwikkeling om hen indien nodig te helpen en te ondersteunen.
Training is een sleutelelement om uit deze situatie te komen.
We moedigen mensen die deze kloof willen overbruggen ook aan om erover te praten met de mensen om hen heen. Er zijn immers voldoende concrete oplossingen.
Ten slotte moet je ook aan de slag (durven) gaan en niet bang zijn om digitale tools uit te proberen. Enkel maar door ze durven te gebruiken, kan je ze onder de knie krijgen.